Objawy ze strony układu oddechowego

• Objawy miejscowe (kaszel, duszność, krwioplucie, ból w klatce piersiowej, ból ramienia i barku, zespół Hornera, zespół żyły głównej górnej, objawy niedrożności dróg oddechowych).
• Objawy choroby uogólnionej.
• Leczenie objawów ze strony układu oddechowego.

---

Objawy ze strony układu oddechowego są wywołane nowotworami płuca i klatki piersiowej i są uzależnione od umiejscowienia nowotworu oraz jego zasięgu. Mogą być one związane ze zmianą pierwotną, naciekaniem miejscowym lub przerzutami. Objawy dzielimy również na miejscowe i ogólne. Objawami zależnymi od guza pierwotnego są kaszel, duszność, krwioplucie oraz długotrwałe lub nawracające zapalenie płuc.

Objawy miejscowe

Kaszel jest głównym objawem raka płuca. Należy pamiętać, że w większości przypadków, pacjenci z rakiem płuca są byłymi palaczami lub nadal palą i kaszel może się wiązać z przewlekłym podrażnieniem górnych i dolnych dróg oddechowych przez dym tytoniowy. Dlatego powinno się uzyskać informację, czy palacz zauważył jakąkolwiek zmianę w kaszlu, w jego nasileniu czy częstości.
Duszność i krwioplucie
Narastanie duszności i krwioplucia mogą być oznakami raka płuca.
Zapalenie płuc o charakterze nawracającym, prowadzące do częściowej lub całkowitej niedrożności oskrzeli, pojawia się stosunkowo często w powiązaniu z rakiem płuca. Istotnym jest, aby powtarzać badania radiologiczne klatki piersiowej u dorosłych, którzy byli leczeni z powodu zapalenia płuc, aby mieć pewność, że radiologiczne nieprawidłowości całkowicie ustąpiły.
Wysięk opłucnowy Rak płuca może zająć opłucną, co często powoduje wysięk opłucnowy, którego następstwem jest zwiększona duszność.
Ból w klatce piersiowej
Przy zajęciu przez proces nowotworowy opłucnej ściennej lub szerzeniu się nowotworu poza obręb płuca, pojawiają się bóle w obrębie klatki piersiowej. W przybliżeniu 5% guzów płuca nacieka ścianę klatki piersiowej. Wynikający z tego ból jest lepszym miernikiem nacieku nowotworu na ścianę klatki piersiowej niż ocena w tomografii komputerowej klatki piersiowej. Pacjenci skarżący się na ciągły, uciążliwy ból w klatce piersiowej, winni mieć wykonane niezwłocznie badanie radiologiczne, w celu wykluczenia obecności obwodowego nowotworu płuca, który nacieka klatkę piersiową.
Ból ramienia i barku
Guzy szczytu płuca, które naciekają sąsiednie struktury (zwane również guzami Pancoasta), powodują w wyniku ucisku na splot barkowy, ból barku i/lub ramienia. Guzy szczytowych partii płuc mogą być trudne do wykrycia w rutynowych badaniach radiologicznych, dlatego osoba, która skarży się na uciążliwy ból barku, zwłaszcza z objawami neurologicznymi, powinna zostać poddana badaniu tomograficznemu klatki piersiowej w kierunku wykluczenia guza szczytu płuca.
Zespół Hornera
Naciek splotu współczulnego przy guzach szczytu płuca powoduje pojawienie się zespołu Hornera (jednostronne zapadnięcie się gałki ocznej, opadniecie powieki górnej, zwężenie źrenicy, zaczerwienienie twarzy, niekiedy z brakiem pocenia).
Chrypka Spowodowana jest uszkodzeniem bądź porażeniem fałdów głosowych, występuje przy zajęciu śródpiersia i świadczy o uszkodzeniu lewego nerwu krtaniowego wstecznego, gdy proces chorobowy toczy się najczęściej po stronie lewej.
Zespół żyły głównej górnej
jest bezpośrednim zagrożeniem życia, który w większości przypadków jest objawem pierwotnych nowotworów płuc, najczęściej umiejscowionych po stronie prawej, ze współistniejącą limfadenopatią (zajęciem węzłów chłonnych w śródpiersiu). Przyczyną wystąpienia tego zespołu mogą być również chłoniaki przedniego śródpiersia oraz przerzuty do węzłów chłonnych śródpiersia innych nowotworów litych takich jak rak piersi czy nowotwory jądra. Zakrzepica jest natomiast najczęstszą przyczyną nienowotworową wystąpienia zespołu żyły głównej górnej. Objawy tego zespołu charakteryzują się obrzękiem twarzy, szyi, dusznością, kaszlem oraz zaczerwienieniem skóry twarzy. Może dochodzić do trudności w połykaniu, chrypki, zawrotów i bólu głowy czy bólu w klatce piersiowej. U pacjenta w czasie badania przedmiotowego stwierdza się obrzęk twarzy, kończyn górnych, poszerzenie żył powierzchownych, sinicę, wytrzeszcz gałek ocznych.
Podstawowym leczeniem, po ustaleniu etiologii nowotworowej jest leczenie chemioterapią i radioterapią. Dodatkowo wprowadza się leczenie trombolityczne i przeciwkrzepliwe. U części chorych rozważa się wprowadzenie metod chirurgicznych. Sposób leczenia jest zawsze skorelowany z rozpoznaniem przyczyny zespołu żyły głównej górnej.
Objawy niedrożności dróg oddechowych występują w przypadku zajęcia przez proces nowotworowy krtani, naciek nowotworowy tchawicy lub oskrzeli oraz ich ucisk z zewnątrz przez powiększone węzły chłonne. W przypadku ostrej niedrożności dróg oddechowych postępowaniem z wyboru jest tracheostomia (wykonanie otworu w skórze i tchawicy), usunięcie zmiany pierwotnej lub radioterapia w formie napromieniania z zewnątrz lub brachyterapia (napromienianie ze Ľródła wprowadzonego w okolicę guza poprzez bronchoskop). Rozważa się również takie metody jak laseroterapia czy terapia fotodynamiczna. Wszystkie te metody mają charakter paliatywny i zalecane są w przypadkach niedrożności narastającej w sposób gwałtowny. ↑ Powrót do góry

Inne objawy spowodowane przez nowotwory płuc
W przebiegu nowotworów płuc może dojść do zaburzeń połykania spowodowanych przez ucisk lub naciek przełyku lub spowodowane zespołem żyły głównej górnej, wywołanym przez naciek struktur naczyniowych. Niektóre nowotwory mogą powodować zmiany sposobu oddychania. Z powodu naciekania powierzchni osierdzia i w konsekwencji gromadzenia się płynu w worku osierdziowym mogą pojawić się objawy tamponady serca.

Objawy ogólne
Towarzyszą najczęściej rozwojowi nowotworu w obrębie płuca i klatki piersiowej w przypadku uogólnienia procesu nowotworowego. Najczęstszymi objawami są: ogólne osłabienie, zmęczenie, ubytek masy ciała (z lub bez anoreksji), podwyższona temperatura, zaburzenia czucia powierzchownego, zakrzepowe zapalenie żył.

Objawy choroby uogólnionej
W przebiegu raka płuca objawy przerzutów nowotworowych często występują jako pierwszy objaw choroby. Najczęstsze umiejscowienie przerzutów to układ kostny, nadnercza, wątroba, mózg, opłucna, drugie płuco lub inny płat tego samego płuca, skóra i węzły chłonne.
Pacjenci z przerzutami do ośrodkowego układu nerwowego cierpią z powodu bólów głowy i zaburzeń neurologicznych. Rodzina pacjenta może zauważyć zmiany w zachowaniu chorego. Przerzuty raka płuca mogą spowodować kompresję (ucisk) rdzenia kręgowego, którego efektem mogą być charakterystyczne objawy w postaci bólu, po którym następuje dysfunkcja ruchowa, a następnie objawy zaburzeń czuciowych. Pacjent może manifestować wszystkie te objawy lub tylko niektóre. Jest istotnym, aby zwrócić szczególną uwagę na pacjentów zgłaszających ból opasujący z jednej lub z obu stron tułowia, co może być spowodowane kompresją rdzenia kręgowego. Kaszel i kichanie mogą spowodować znaczące nasilenie bólu wynikającego z kompresji rdzenia kręgowego. Prześwietlenie i/lub scyntygrafia układu kostnego są niezbędne do wykonania u pacjentów skarżących się na uciążliwy ból tułowia lub kończyn. Rezonans magnetyczny (MRI) kręgosłupa jest najbardziej wiarygodnym sposobem oceny podejrzenia kompresji rdzenia kręgowego. ↑ Powrót do góry

Objawy zespołów paranowotworowych
W raku płuca szczególnie często występują objawy zespołów paranowotworowych. Polegają one na produkcji różnych substancji przez nowotwór, które mogą powodować występowanie szeregu objawów. Do najczęściej spotykanych należą zespoły neurologiczne (np. zespół rzekomo-miasteniczny Lamberta-Eatona, objawy zwyrodnienia móżdżku, obwodowa neuropatia), zespół nieprawidłowego wydzielania hormonu antydiuretycznego, zespół Cushinga, objawy osteoartropatii przerostowej czyli rozrostu w obrębie stawów oraz cechy ginekomastii tj. przerostu gruczołów piersiowych.

Leczenie objawów ze strony układu oddechowego
Związane jest nierozerwalnie z leczeniem schorzenia podstawowego. Należy doprowadzić do ustalenia histologicznego typu nowotworu. Ma to decydujące znaczenie w dalszym procesie terapeutycznym. Kolejnym krokiem jest określenie stopnia klinicznego zaawansowania procesu nowotworowego. Leczenie zostaje wdrożone na podstawie powyższych informacji i obejmuje postępowanie chirurgiczne, chemioterapię, radioterapię lub kojarzenie tych trzech metod, w zależności od rozpoznania typu histologicznego nowotworu i stopnia klinicznego zaawansowania.
W zaawansowanej fazie choroby większe znaczenie odgrywa postępowanie objawowe, które najczęściej polega na stosowaniu leków łagodzących poszczególne objawy. Z wymienionych powyżej metod najczęściej stosuje się paliatywne napromienianie chorych z zespołem żyły głównej górnej, rzadziej chemioterapię bądź leczenie hormonalne w przypadku nowotworów hormonozależnych np. raka piersi.
W przypadku kaszlu i duszności ulgę może przynieść podawanie opioidów: kodeiny, dihydrokodeiny, a zwłaszcza morfiny, często w skojarzeniu z lekami uspokajającymi (Midazolam). W miarę postępu choroby często dawki opioidów i leków uspokajających są zwiększane, co może powodować z jednej strony mniejsze odczuwanie duszności przez chorych, z drugiej jednak większą senność i gorszy kontakt. Mówimy wówczas o wywołaniu tzw. sedacji, na którą jednak lekarz powinien uzyskać wcześniej zgodę chorego i rodziny. Znaczącą rolę odgrywa także podawanie steroidów (Deksametazonu) oraz leków rozszerzających oskrzela, najczęściej drogą wziewną. W leczeniu duszności pozytywną rolę odgrywa tlenoterapia, możliwa do zastosowania również w warunkach domowych, dzięki wypożyczeniu koncentratorów tlenu. W przypadku krwioplucia najczęściej stosuje się leki przeciwkrwotoczne Etamsylat (Cyclonamina) i kwas traneksamowy (Exacyl), niekiedy steroidy i paliatywną radioterapię.
↑ Powrót do góry

Wojciech Leppert

źródło TUTAJ